Νομικός Σύμβουλος
ΕΡΩΤΗΣΗ: Κανείς δεν με προειδοποίησε ότι κάποιο λάκκο είχε η φάβα. Έτσι,έπεσα στη λούμπα. Με 130 την ώρα. Τι γίνεται τώρα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα της 25/28-11-1929 (άρθρο 5) η
κατασκευή και συντήρηση των εθνικών οδών βαρύνει αποκλειστικά το Κράτος,
των επαρχιακών οδών τα Νομαρχιακά Ταμεία. Των δημοτικών και Κοινοτικών τους
Δήμους και τις Κοινότητες αντίστοιχα.
Κυνηγήστε λοιπόν για τις σπασμένες ζάντες σας, (αλουμίνιο δε θέλατε;), τον
Υπουργό Οικονομικών (αφού αυτός εκπροσωπεί το Κράτος στα Δικαστήρια για τις
αποζημιώσεις από ζημιές που κάνει το Δημόσιο), το Δήμαρχο ή τον Κοινοτάρχη.
Είναι αδιάφορο, αν οι αρμόδιοι για την κατασκευή και συντήρηση των δρόμων
υπάλληλοι έφταιγαν ή όχι. Αν ο δρόμος ήταν ελαττωματικός ή ασυντήρητος το
Δημόσιο (ή αντίστοιχα ο Δήμος ή η Κοινότητα), φταίει έτσι και αλλιώς (Π.
Δαγτόγλου, Διοικητικό Δίκαιο, έκδοση 1984, σελίδα 519).
Όταν λέμε ότι κυνηγάτε τον υπουργό ή το δήμαρχο, μη νομίζετε ότι εννοούμε
τον ίδιο. Οι δημόσιοι λειτουργοί, αιρετοί και μη, δεν ευθύνονται ποτέ
ατομικά. Πληρώνει το κράτος και αυτό, αν θέλει, αναζητεί τα όσα έδωσε από
τον ενδεχομένως υπεύθυνο. (Και με αυτήν ακόμη την ασπίδα υπάρχει
ευθυνοφοβία. Σκεφθείτε τι θα γινόταν χωρίς την προστασία των δημόσιων
υπαλλήλων από ατομικές εναντίον τους διώξεις.) Ξεχάστε λοιπόν το
παραθαλάσσιο του κοινοτάρχη. Δεν κατάσχεται.
Το γεγονός ότι το δημόσιο είναι υποχρεωμένο να σας αποζημιώσει δεν θα
πρέπει να σας χαροποιεί υπέρ το δέον.
Σύμφωνα με το Νόμο 1406/1983 οι αγωγές αποζημίωσης κατά του Δημοσίου και
των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπάγονται σε ιδιαίτερα δικαστήρια, τα
Διοικητικά, όπου η διαδικασία κινείται με την πρωτοβουλία και τους ρυθμούς
του Κράτους και όχι του ιδιώτη. Έτσι, αν στα κανονικά πολιτικά δικαστήρια
οι δίκες χρειάζονται χρόνια για να τελειώσουν, η διάρκεια των διοικητικών
δικών μετριέται με γεωλογικούς χρόνους (βλέπε Στίβεν Σπίλμπεργκ, Γιουράσικ
Παρκ).
Αλλά και ώς προς τους τόκους το Δημόσιο τα έχει κανονίσει αντίστοιχα για
τον εαυτό του. Θα πάρετε την αποζημίωσή σας, όταν την πάρετε, με επιτόκιο
6%. Όσο για τα ποσά που επιδικάζουν τα Διοικητικά Δικαστήρια ώς
αποζημιώσεις εκ μέρους του Δημοσίου, ασφαλώς κρίνονται κατά περίπτωση. Μια
απόφαση που μας έρχεται στο μυαλό είναι η υπ? αριθμ. 1285/1990 του
Διοικητικού Εφετείου Αθήνας η οποία, αφού με άριστη πραγματικά νομική
αιτιολογία δικαίωσε τον ιδιώτη και διαπίστωσε ότι αδικήθηκε από το Δημόσιο,
από τα 5.500.000 που ζητούσε με την αγωγή του, του επιδίκασε 40.000 έπειτα
από 4 χρόνια με τον παραπάνω τόκο.
Δεν θα πρέπει άλλωστε να μας διαφεύγει, ότι και όταν το Δικαστήριο μας
δικαιώσει δεν μπορούμε να βγάλουμε την περιουσία σε πλειστηριασμό,
προκειμένου να επισπεύσουμε την πληρωμή μας, γιατί ο νόμος το απαγορεύει,
αφού θεωρεί ότι το κράτος δεν είναι αφερέγγυος οφειλέτης, ούτε
κακοπληρωτής, ώστε του δίνει το προνόμιο να μας πληρώσει όποτε θέλει (και
έχει).
Τυχερότερος είσθε αν πέσατε πάνω σε δημόσιο έργο, που έχει ανατεθεί σε
ιδιώτη εργολάβο. Στην περίπτωση αυτή ευθύνεται παράλληλα με το δημόσιο και
ο ίδιος ή η εταιρία του που έχει αναλάβει το έργο.
Ακόμη καλύτερα, οι ιδιώτες εργολάβοι έχουν τα έργα τους ασφαλισμένα για
αστική ευθύνη. Έτσι, όταν δικαιωθείτε δικαστικά δεν θα χρειασθεί να τρέχετε
να εκπλειστηριάζετε Κατερπίλαρ, αφού με μία επίσκεψη στο ταμείο της
ασφαλιστικής εταιρίας θα κάνετε τη δουλειά σας. (Το σωστό είναι να σας
φέρει η ασφαλιστική εταιρία τα χρήματα στο σπίτι σας, αφού σύμφωνα με το
νόμο το χρέος της είναι, όπως λέμε οι νομικοί, κομίσιμο και όχι άρσιμο.)
Το σπουδαιότερο είναι ότι στην περίπτωση του εργολάβου και της ασφαλιστικής
εταιρίας θα πάρετε την αποζημίωση σας σε σχετικά λογικό χρονικό διάστημα,
αφού οι σχετικές δίκες γίνονται στα πολιτικά δικαστήρια. Και εδώ όμως
δυστυχώς, εφαρμόζεται η συνηθισμένη τακτική και αρκετά χρονοβόρα διαδικασία
και όχι η ειδική ταχύτατη διαδικασία των τροχαίων ατυχημάτων, αφού
αυτοκινητιστικό ατύχημα θεωρείται κατά το νόμο εκείνο που προξενείται από
όχημα και όχι από το δρόμο αυτόν καθεαυτόν.
Σημαντικό επίσης είναι ότι το επιτόκιο υπερημερίας, με το οποίο θα
εισπράξετε τα χρήματά σας από τον ιδιώτη ή την ασφάλεια, ανέρχεται σήμερα
σε 33% υπολογιζόμενο από την ημέρα που θα πρωτοζητήσετε συγκεκριμένα την
αποζημίωση σας.
Αλλο πλεονέκτημα στην περίπτωση αυτή είναι ότι υπάρχει και η πιθανότητα
συμβιβασμού σας με τον ιδιώτη ή την ασφάλειά του, οπότε, (αν σας προσφέρουν
αξιοπρεπές ποσό και το δεχθείτε), πληρώνεσθε αμέσως. Ενώ το Δημόσιο ούτε
ακούει για συμβιβασμό (ο Τσοβόλας που τον επιχείρησε, δικάσθηκε στο Ειδικό
Δικαστήριο).
Σύμφωνα με τα παραπάνω δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι και από τα
ατυχήματα προτιμότερα είναι τα ιδιωτικοποιημένα.
Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση που για τη ζημιά σας ευθύνεται ανασφάλιστος
ιδιώτης (π.χ. παρόδιος που άφησε οικοδομικά υλικά της οικοδομής του στο
δρόμο χωρίς σήμανση, οπότε και διώκεται και ποινικά σύμφωνα με το άρθρο 290
παράγραφος 2 και 292 του Ποινικού Κώδικα, που τιμωρούν τη διατάραξη της
ασφάλειας και την παρακώλυση των συγκοινωνιών αντίστοιχα, καθώς και 48 του
KOK, που απαγορεύει την κατάληψη τμήματος οδού ή πεζοδρομίου).
Στην περίπτωση αυτή να εύχεσθε, όταν δικαιωθείτε να έχει ο υπεύθυνος
περιουσία να του «πιάσετε» για να αποζημιωθείτε. Αλλιώς κινδυνεύετε να
ξοδευτείτε σε χρόνο και χρήμα στα δικαστήρια και στο τέλος να μείνετε με
την δικαστική απόφαση στο χέρι (κατά το λαό: πιασ? τ? αυγό και κούρευ? το -
παροιμία Χίου, N. Πολίτη, Παροιμία, σελ. 345).
Σημειώστε, ότι τόσο ο εργολάβος όσο και ο επιβλέπων την ασφάλεια κύριος του
έργου (δημόσιο ή δήμος) έχουν για τα μη επαρκώς σημαινόμενα δημόσια έργα
και ποινική ευθύνη σύμφωνα με το άρθρο 9 του KOK, κατά το οποίο οι
υπεύθυνοι τιμωρούνται σε φυλάκιση μέχρι 6 μηνών και χρηματική ποινή
τουλάχιστον 50.000 δραχμών, αλλά και το ακόμη αυστηρότερο άρθρο 47 του KOK,
που απαγορεύει τις επικίνδυνες εργασίες και την εναπόθεση υλικών στους
δρόμους και τιμωρεί τους παραβάτες με φυλάκιση μέχρι ενός έτους.
Παρ? όλα αυτά η (μετά από κάποια χρόνια) ποινική καταδίκη των υπευθύνων,
έχει κυρίως κοινωνική σημασία, αφού ο φόβος της καθιστά τους υπεύθυνους για
τα έργα προσεκτικότερους και αποτρέπει τις εκ μέρους των παραβάσεις. Για
σας πρακτικά το πιο φυσικό είναι να σας ενδιαφέρει λιγότερο το ποιος θα
πάει φυλακή και περισσότερο το πως θα αποκατασταθεί η ζημιά σας.
Πάντως μια και κάτι είπατε για 130 την ώρα, έχετε υπ? όψη σας ότι το
δικαστήριο θα αφαιρέσει από το ποσό της αποζημίωσης σας το αντίστοιχο
ποσοστό κατά το οποίο θα κρίνει ότι είσθε και εσείς συνυπαίτιος για το
ατύχημα. Έτσι το Δικαστήριο μπορεί να δεχθεί ότι το αφύλακτο έργο που το
είδατε μόλις πριν από τέσσερα μέτρα φταίει μόνο κατά 20%, ενώ κατά το
υπόλοιπο 80% φταίγατε εσείς που πηγαίνατε με 80 αντί για 50 χιλιόμετρα την
ώρα, που ήταν το επιτρεπόμενο (Εφετείο Αθηνών 9068/1984). Ετοιμασθείτε
επομένως να αποζημιωθείτε από το Δήμο για το 20% της ζημιάς σας από το έργο
και να πληρώσετε στη Δ.Ε.Η. το 80% της αξίας του στύλου που ρίξατε.
Θα πρέπει, τέλος, να έχουμε υπ? όψη μας, ότι η ευθύνη του κράτους για την
κατασκευή, επισκευή και συντήρηση του οδικού δικτύου, όποιο είναι αυτό, δεν
συνεπάγεται και ευθύνη του για την εν γένει ποιότητα του οδικού δικτύου της
χώρας. Αυτό είναι ένα μέγεθος που ορίζεται από πολιτικές αποφάσεις και από
την οικονομική ευρωστία του κάθε κράτους.
Έτσι, είναι δικαίωμα της κάθε κυβέρνησης και δεν ελέγχεται γι? αυτό παρά
μόνο πολιτικά, να αποφασίσει αν θα δώσει τα λεφτά του προϋπολογισμού για να
ασφαλτοστρώσει τους ορεινούς δρόμους των χωριών της Κρήτης, ή θα κατευθύνει
τα διαθέσιμα κονδύλια στην κατασκευή σχολείων, ή όπου αλλού.
Επομένως με ευθύνη σας ταξιδεύετε στους στενούς και χωρίς διαγράμμιση
επαρχιακούς δρόμους και αντί να τα βάζετε με το κράτος, εντείνετε την
προσοχή σας.
Αλλιώς μετοικείστε σε πλουσιότερη χώρα II, καλύτερα, φροντίστε να πλουτίσει
η δική σας. Οι γεμάτοι λακκούβες δρόμοι της Νέας Υόρκης διδάσκουν ότι ο
παράδεισος δεν υπάρχει και ότι, αντίθετα, η κόλαση παρουσιάζει εξαιρετικά
περιθώρια βελτίωσης.
ΜΑΡΚΑΤΟΣ - ΛΑΜΝΙΔΗΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ETAIPIA ΑΘΗΝΩΝ
Υπεύθυνοι άρθρου: Δημήτρης Μαρκάτος, Γεωργία Ανανιάδου
Διόρθωση: στο προηγούμενο τεύχος (Σεπτέμβριος 1993), εκ παραδρομής
αναφέρθηκε σαν συνεκπονήσασα το άρθρο η δικηγόρος κα Μαρία Μαντζουράνη (που
ήταν εξαιρετικά φιλοξενούμενη της στήλης στο άρθρο του περασμένου Ιουνίου),
αντί της τακτικής συναρθρογράφου δικηγόρου Γεωργίας Ανανιάδου.